Raport FOR: Zatory płatnicze: duży problem dla małych firm

2017-03-17

17 marca br. w Centrum Prasowym PAP w Warszawie odbyła się konferencja prasowa Forum Obywatelskiego Rozwoju, podczas której zaprezentowano raport „Zatory płatnicze: duży problem dla małych firm”. Publikacja zawiera m.in. wyniki badania, w którym udział wzięli polscy przedsiębiorcy oraz rekomendacje, które skierowane zostaną nie tylko do rządu, ale również do przedsiębiorców i stowarzyszeń branżowych.

W konferencji udział wzięli: dr Aleksander Łaszek, główny ekonomista FOR, dr Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek, główna ekonomistka Konfederacji Lewiatan oraz Marcin Nowacki, wiceprezes, dyrektor ds. relacji publicznych ZPP.

Ponad 100 mld zł rocznie wynoszą koszty zatorów płatniczych dla polskich firm. Zakazanie ustawowe zatorów płatniczych jest niemożliwe – bankructwa przedsiębiorstw czy spory dotyczące jakości dostarczonych towarów są naturalnie wpisane w prowadzenie działalności gospodarczej i związane z tym ryzyko. W naszym badaniu wskazujemy jednak działania, które pozwolą ograniczyć negatywne konsekwencje zatorów płatniczych dla firm oraz gospodarki.

Jak pokazują badania „Portfela należności polskich przedsiębiorstw” skala problemów z zatorami płatniczymi na poziomie makro jest silnie powiązana z koniunkturą gospodarczą – w okresie spowolnień problemy z zatorami rosną. W okresie spowolnienia gospodarczego w 2011 roku dla małych i średnich przedsiębiorstw zatory płatnicze były największą barierą ograniczająca ich inwestycje.

Zatory płatnicze hamują rozwój ponad jednej czwartej przedsiębiorstw w Polsce

Niska stopa inwestycji prywatnych ogranicza możliwości rozwoju polskiej gospodarki. W ciągu ostatnich 10 lat inwestycje przedsiębiorstw w nowych krajach członkowskich UE z Europy Środkowo-Wschodniej wynosiły przeciętnie 16,1% PKB, w Polsce zaś tylko 10,7% PKB. Niska stopa inwestycji oznacza mniejszą liczbę maszyn i urządzeń w firmach, niższą wydajność pracy i w konsekwencji również niższe płace pracowników.

GfK Polonia na zlecenie Forum Obywatelskiego Rozwoju przeprowadziło badanie, na podstawie którego eksperci FOR ocenili przyczyny i skutki zatorów płatniczych na koniec 2016 roku.

Uzyskane wyniki wskazują na istotne różnice w postrzeganiu przyczyn i skutków zatorów wśród firm, które faktycznie ich doświadczyły, oraz pozostałych przedsiębiorstw. Choć dla ogółu przedsiębiorstw zatory płatnicze nie są szczególnie mocną barierą ograniczającą inwestycje, to już dla firm, które ich doświadczyły, ich znaczenie rośnie. Innymi słowy: dla ponad jednej czwartej polskich przedsiębiorstw, które w ciągu ostatnich 3 lat doświadczyły zatorów płatniczych, są one jedną z najistotniejszych barier hamujących wzrost inwestycji.

Przedsiębiorcy, którzy mieli problemy z zatorami płatniczymi, jako ich główne przyczyny wskazywali bankructwa kontrahentów oraz zatory przez nich doświadczane. Oznacza to, że zatory w jednym punkcie łańcucha dostaw mogą rozprzestrzeniać się na współpracujące firmy.

Ryzyko zatorów płatniczych jest ponad dwukrotnie większe w branżach o istotnym rozmiarze szarej strefy

Duże znaczenie ma również rozmiar szarej strefy – przedsiębiorstwa działające w branżach
z istotnym udziałem szarej strefy (np. budownictwo) są narażone na ponad dwukrotnie większe ryzyko wystąpienia zatorów płatniczych. Ponieważ zatory w jednej firmie mogą łatwo rozprzestrzenić się na kolejne, to firmy, które same uczciwie płacą podatki, mogą ucierpieć z powodu zatorów płatniczych powstałych u ich kontrahentów funkcjonujących częściowo w szarej strefie.

Firmy, które w przeszłości doświadczyły zatorów płatniczych stosują znacznie więcej zabezpieczeń przy zawieraniu nowych kontraktów, niż pozostałe przedsiębiorstwa. Istotne jest, że informacje o zaległościach publicznoprawnych potencjalnych kontrahentów są dla nich równie ważne, jak informacje o zaległościach prywatnoprawnych – mniej niż 10% przedsiębiorstw podpisze umowę z kontrahentem, który ma zaległości wobec ZUS lub Urzędu Skarbowego.

Problemów z zatorami płatniczymi nie można łatwo rozwiązać drogą ustawową – konieczny jest znacznie szerszy zakres działań zarówno władz gospodarczych, jak i stowarzyszeń branżowych oraz samych firm. Kontrahent nie zapłaci na czas, gdy jest bankrutem albo podważa jakość dostarczonych produktów. Co więcej – nawet gdy istnieje możliwość dochodzenia roszczeń w sądzie, firmy decydują się na takie rozwiązania niechętnie, nie chcąc zrażać swoich klientów.

Dlatego też proponowane przez nas rekomendacje mają znacznie szerszy charakter:

Po stronie rządu – wskazujemy na potrzebę podjęcia działań ograniczających szarą strefę oraz ułatwienia dostępu do informacji o zobowiązaniach publicznoprawnych, co pozwoli firmom bardziej rzetelnie oceniać wiarygodność potencjalnych kontrahentów. Rząd powinien również dbać o przyjazne warunki dla innowacyjnych firm poszukujących rynkowych rozwiązań problemów zatorów płatniczych (np. mikrofaktoring).

Po stronie stowarzyszeń branżowych – wskazujemy na potrzebę wypracowania i egzekwowania standardów dotyczących zarówno terminów płatności, jak i jakości dostaw. Wypracowaniu i utrzymaniu standardów mogą też służyć certyfikaty przyznawane przez biura informacji gospodarczej rzetelnym firmom terminowo wywiązującym się z umownych zobowiązań.

Po stronie przedsiębiorstw – poza terminowym płaceniem własnych rachunków należy położyć większy nacisk na sprawdzanie wiarygodności kontrahentów i szerzej korzystać z usług biur informacji gospodarczej, nie tylko w sposób bierny (pobierając informacje), lecz także czynny (zgłaszając nierzetelnych kontrahentów).

Tekst całego raportu dostępny w załączniku.

Zobacz galerię z konferencji

English version

Kontakt do autora:

Aleksander Łaszek, główny ekonomista FOR
[email protected]

W mediach: