Prezentujemy cykl czterech raportów z rekomendacjami dla polskiej polityki migracyjnej, stworzonych w ramach projektu realizowanego dzięki grantowi od Rising Tide Foundation. Polski system prawny nie jest w wielu aspektach przygotowany na integrację imigrantów z rynkiem pracy, brakuje bowiem kompleksowych rozwiązań prawnych umożliwiających zatrudnienie i prowadzenie działalności gospodarczej przez cudzoziemców spoza UE. Raporty zawierają rekomendacje dotyczące zmian prawnych oraz polityk państwowych i lokalnych wobec imigrantów, wykorzystując wsparcie, jakie polskie społeczeństwo okazało Ukraińcom uciekającym przed wojną, jako okno możliwości dla reformy polityki migracyjnej. Wierzymy, że teraz jest najlepszy moment na wprowadzenie liberalnych zmian w obszarze prawa migracyjnego, co może okazać się kluczowe dla dalszego rozwoju gospodarczego Polski.
1. Znaczenie imigracji dla rozwoju gospodarczego Polski
Raport kompleksowo analizuje wpływ imigracji na polską gospodarkę, koncentrując się na kluczowych aspektach takich jak rynek pracy, sytuacja demograficzna oraz aktywność gospodarcza. Od momentu upadku komunizmu w 1989 roku Polska przekształciła się z kraju emigracyjnego w atrakcyjny cel dla zagranicznych pracowników, co zostało zintensyfikowane po przystąpieniu do Unii Europejskiej w 2004 roku i strefy Schengen w 2007 roku. Wzrost znaczenia dyskusji na temat migracji wynikał z dynamicznych zmian na rynku pracy, wzrostu zapotrzebowania na pracowników w różnych sektorach oraz napływu imigrantów z Ukrainy po 2014 roku, dodatkowo nasilonego przez inwazję Rosji na Ukrainę w 2022 roku. Raport szczegółowo omawia zmiany demograficzne od 2014 roku, w tym wzrost liczby zezwoleń na pobyt i pracę, oraz analizuje, jak imigracja zaspokaja potrzeby rynku pracy w sektorach takich jak rolnictwo, budownictwo i usługi. Koncentruje się na pracownikach z krajów spoza Unii Europejskiej, Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) oraz Szwajcarii. Raport ocenia również wpływ migracji na system emerytalny oraz przedstawia długoterminowe prognozy dotyczące wpływu imigracji na gospodarkę do 2050 roku. Przedstawione dane i analizy mają na celu wsparcie debaty publicznej i kształtowanie polityk, które maksymalizują korzyści z obecności cudzoziemskich pracowników, zapewniając rozwój gospodarczy Polski.
Autorzy: Jan Hagemejer, Agnieszka Kulesa
Publikacja powstała we współpracy z CASE – Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych
2. Ułatwienia w zatrudnianiu cudzoziemców spoza UE
Raport analizuje aktualne wyzwania oraz możliwości integracji migrantów na polskim rynku pracy. W odróżnieniu od krajów zachodnich, Polska stosunkowo niedawno przekształciła się z kraju emigracyjnego w kraj przyjmujący migrantów, co wymaga stworzenia spójnej polityki migracyjnej i regulacji prawnych. Dotychczasowa migracja koncentrowała się głównie na krótkoterminowych przyjazdach z krajów bliskich kulturowo, takich jak Ukraina i Białoruś, co korzystnie wpływało na polski rynek pracy. Inwazja Rosji na Ukrainę zmieniła sytuację, powodując napływ uchodźców, głównie kobiet z dziećmi, oraz odpływ pracowników mężczyzn z Ukrainy. Pracodawcy musieli dostosować się do nowej rzeczywistości, angażując zawodowo Ukrainki i poszukując pracowników w bardziej odległych krajach. Od 2023 roku liczba Ukraińców ze statusem ochrony czasowej jest wyższa w Niemczech niż w Polsce, co podkreśla konkurencję w UE o pracowników. Brak spójnej polityki migracyjnej i jednego organu zarządzającego migracją stanowi istotne wyzwanie. Polska uzyskała jedynie 40 punktów na 100 w międzynarodowym rankingu polityk integracyjnych MIPEX, wskazując na ograniczoną mobilność na rynku pracy, dostęp do edukacji, opieki zdrowotnej i kanałów partycypacji politycznej. Raport analizuje obowiązujące przepisy, bariery utrudniające udział cudzoziemców w rynku pracy oraz rekomenduje liberalizację dostępu do zatrudnienia, zgodnie z ideami wolności gospodarczej.
Autorzy: Olena Babakova, Tetiana Gomon, Ksenia Naranovich, Piotr Oliński
Publikacja powstała we współpracy z Polsko-Ukraińską Izbą Gospodarczą
3. Ułatwienia w prowadzeniu działalności gospodarczej przez cudzoziemców spoza UE
Raport ten analizuje aktualny stan oraz perspektywy rozwoju przedsiębiorczości wśród cudzoziemców spoza Unii Europejskiej w Polsce. W kontekście znaczącej roli sektora przedsiębiorstw w polskiej gospodarce, który generuje 72,3% PKB i zatrudnia prawie 10 milionów osób, uwaga skierowana na cudzoziemskich przedsiębiorców jest kluczowa dla dalszego rozwoju gospodarczego. Obecnie, mimo stosunkowo udanej polityki migracyjnej dotyczącej zatrudnienia cudzoziemców, Polska nie sprzyja im w prowadzeniu działalności gospodarczej. Główne przeszkody to restrykcje dotyczące rozpoczynania działalności oraz trudności z legalizacją pobytu na tej podstawie. Raport szczegółowo omawia bariery, z jakimi borykają się cudzoziemcy spoza UE przy zakładaniu i prowadzeniu biznesu w Polsce. Przedstawia również nieliczne, ale istotne postępy w tej dziedzinie, takie jak wprowadzenie w 2020 roku programu „Poland.Business Harbour” dla obywateli Białorusi, a później rozszerzenie go na obywateli Ukrainy, Mołdawii, Gruzji, Armenii i Rosji. W 2022 roku obywatelom Ukrainy objętym ochroną czasową umożliwiono rejestrację jednoosobowej działalności gospodarczej. Wnioski raportu podkreślają konieczność wypracowania i wdrożenia długoterminowej polityki migracyjnej, która kompleksowo traktuje migrację w kontekście ekonomicznym i społecznym. Dokument zawiera rekomendacje zmierzające do liberalizacji przepisów, co miałoby ułatwić cudzoziemcom zakładanie i prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce, przyczyniając się tym samym do wzmocnienia krajowej gospodarki.
Autorzy: Olena Babakova, Tetiana Gomon, Ksenia Naranovich, Piotr Oliński
Publikacja powstała we współpracy z Polsko-Ukraińską Izbą Gospodarczą
4. Korzyści z decentralizacji polityki migracyjnej
Raport analizuje korzyści płynące z decentralizacji polityki migracyjnej w Polsce, podkreślając, że przeniesienie kompetencji z poziomu centralnego na samorządowy może znacząco poprawić skuteczność zarządzania migracjami. Dokument wskazuje, że samorządy, dzięki lepszemu zrozumieniu lokalnych potrzeb i warunków, mogą tworzyć bardziej efektywne programy integracyjne, co pozwala na szybsze i bardziej precyzyjne reagowanie na wyzwania związane z migracją. Raport zwraca uwagę na zwiększoną akceptację społeczną dla polityki migracyjnej dzięki zaangażowaniu lokalnych społeczności, co zmniejsza napięcia i konflikty oraz wspiera współpracę z lokalnymi organizacjami i instytucjami. Analiza pokazuje, że decentralizacja sprzyja innowacyjności i konkurencyjności regionów, co prowadzi do poprawy jakości życia zarówno migrantów, jak i mieszkańców. Autorzy raportu rekomendują wprowadzenie zmian legislacyjnych oraz zapewnienie wsparcia finansowego i organizacyjnego ze strony rządu centralnego, co umożliwi jednostkom samorządu terytorialnego skuteczne prowadzenie polityki migracyjnej, przyczyniając się do dynamizacji wzrostu gospodarczego i poprawy poziomu życia.
Autorzy: Marcin Górski