Różnice w opodatkowaniu i oskładkowaniu, jakie występują pomiędzy umowami o pracę i umowami cywilnoprawnymi sprawiają, że często o rodzaju umowy zawieranej przez pracodawcę i pracownika decydują wyłącznie kwestie podatkowo-składkowe, a nie ekonomiczny sens umowy. Drugim, ale nie mniej ważnym, czynnikiem skłaniającym firmy do zawierania z pracownikami umów zlecenia lub umów o pracę na czas określony jest większa łatwość ich rozwiązania niż ma to miejsce w przypadku bezterminowych umów o pracę. Taka sytuacja doprowadziła do powstania dualizmu na rynku pracy w Polsce, czyli podziału pracujących na osoby zatrudnione na podstawie stałych umów o pracę, silnie chronione przed zwolnieniem przez kodeks pracy oraz osoby zatrudnione na podstawie umów o pracę na czas określony lub umów zlecenia, które można bez dodatkowych kosztów rozwiązać w krótkim czasie. Taka sytuacja tworzy dodatkowo rosnące zagrożenie dla stabilności finansów publicznych w długim okresie związane z gwarantowaniem przez państwo wypłat emerytur minimalnych1.
Postulowane przez różne środowiska (m.in. większość związków zawodowych) wprowadzenie pełnego oskładkowania umów zlecenia może istotnie osłabiać popyt na pracę osób o niskich kwalifikacjach zawodowych, a przez to także o niskiej produktywności i dochodach. Z tego powodu propozycje zmian w tym obszarze ograniczające się jedynie do oskładkowania umów zlecenia w pełnej wysokości2 nie mogą być traktowane jako kompleksowy pakiet reform.
Poniżej przedstawiamy propozycje działań, które mają za zadanie ograniczyć nadużywanie umów cywilnoprawnych w Polsce, a jednocześnie minimalizować ryzyko spadku popytu na legalną pracę wśród osób, których zatrudnienie jest najbardziej wrażliwe na wysokość kosztów pracy (głównie osób młodych). Do najważniejszych elementów tej propozycji należą:
-
Zwiększenie 6-krotne kosztów uzyskania przychodów (z 1335 zł do 8000 zł rocznie), co wzmocni bodźce do pracy osób o relatywnie niskiej produktywności, a przez to także o niskich dochodach.
-
Likwidacja zryczałtowanych kosztów uzyskania przychodu: 20% dla umów zlecenia i 50% dla umów o dzieło – koszty uzyskania przychodów dla tych umów będą identyczne, jak w przypadku umów o pracę.
-
Obowiązkowe obciążenie składkami emerytalno-rentowymi wszystkich dochodów z umów zlecenia w takim samym zakresie, jaki stosuje się w przypadku kodeksowych umów o pracę.
-
Objecie dochodów z umów o dzieło obowiązkiem opłacania składki emerytalnej.
-
Likwidacja składek na Fundusz Pracy I Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych dla wszystkich pracowników poniżej 30. roku życia (wariant minimum), co ma wzmocnić popyt na pracę wśród osób młodych. Likwidacja składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych dla wszystkich pracowników i przeniesienie ciężaru finansowania tych funduszy na budżet centralny (wariant maksimum).
-
Zwolnienie z obowiązku płacenia składek emerytalnych i rentowych osób wchodzących na rynek pracy przez pierwsze 12 miesięcy zatrudnienia na umowę o pracę lub umowę zlecenie.
-
Zwolnienie z obowiązku płacenia składek emerytalnych i rentowych osób długotrwale bezrobotnych (>12 miesięcy) przez pierwsze 6 miesięcy zatrudnienia na umowę o pracę lub umowę zlecenie.
-
Uelastycznienie rozwiązywania stałych umów o pracę poprzez zwolnienie z obowiązku podawania przyczyny rozwiązania stałej umowy o pracę pracodawców zatrudniających poniżej 20 osób.
-
Skrócenie długości kodeksowych okresów wypowiadania umów o pracę
- Zniesienie zakazu zmiany warunków pracy i zakazu zwolnienia pracowników zatrudnionych na umowy na czas nieokreślony, którym pozostaje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia uprawnień emerytalnych
1. Według szacunków Banku Światowego koszt dopłat z budżetu do emerytur minimalnych dla osób dziś pracujących na umowach cywilnoprawnych, które w ten sposób często zaniżają obciążenie składkami ZUS, oraz przedsiębiorców (z założenia płacą minimalne składki ZUS) w 2060 r. może wynieść między 1,0% a 1,5% PKB.
2. Od 2016 r. dochody z umów zlecenia będą podlegały obowiązkowo obciążeniu składkami emerytalno-rentowymi do wysokości płacy minimalnej.
Kontakt do autorów:
Aleksander Łaszek
Główny ekonomista FOR
e-mail: [email protected]
tel. 695 286 386
Wiktor Wojciechowski
Główny ekonomista Plus Banku, ekspert FOR
e-mail: [email protected]
tel. 667 753 873