Większość parlamentarna, która sprawuje w Polsce władzę od 2015 roku, po wygraniu wyborów rozpoczęła przejmowanie politycznej kontroli nad wymiarem sprawiedliwości. W orbicie jej działań znalazły się kluczowe instytucje państwa prawa: Trybunał Konstytucyjny, Sąd Najwyższy, Krajowa Rada Sądownictwa, sądy powszechne i prokuratura. Władza stosuje też środki nacisku wobec sędziów i prokuratorów.
W ocenie Komisji Weneckiej Rady Europy, Komisji Europejskiej, stowarzyszeń sędziowskich i prokuratorskich, organów samorządu zawodowego innych profesji prawniczych, polskich oraz zagranicznych organizacji strażniczych, zmiany wprowadzone w systemie sprawiedliwości, zwłaszcza rozpatrywane łącznie, naruszają zasadę praworządności (ang. rule of law). To fundamentalna zasada, zapisana w polskiej Konstytucji, w konstytucjach innych państw członkowskich Unii Europejskiej, a także w Traktacie o Unii Europejskiej. Ma gwarantować obywatelom, że prawo i instytucje państwa będą ograniczać rządzących w sprawowaniu władzy.
Wątpliwości Komisji Europejskiej, co do istnienia w Polsce poważnego ryzyka systemowego naruszenia zasady praworządności jednej z podstawowych zasad UE, zapisanej w artykule 2 Traktatu o Unii Europejskiej, doprowadziły do precedensu w historii zjednoczonej Europy. Wobec Polski uruchomiono procedurę politycznego dialogu, przewidzianą w artykule 7 Traktatu o Unii Europejskiej. Wkroczono też na europejską ścieżkę sądową. Komisja Europejska i polskie sądy powszechne, które są zarazem sądami europejskimi, pytają Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej o zgodność zmian w sądownictwie ze standardami prawa unijnego.
Polskie organizacje pozarządowe, w tym Archiwum Osiatyńskiego (program Fundacji Kontroli Obywatelskiej OKO, wydawcy OKO.press), Forum Obywatelskiego Rozwoju – FOR i Helsińska Fundacja Praw Człowieka monitorują proces obniżania standardów państwa prawa w Polsce.
Choć zdarza się nam spierać w ważnych kwestiach, dotyczących na przykład gospodarki czy polityki społecznej, zgadzamy się, że rządy prawa są ramą, która umożliwia wspólne życie w demokracji.
Mamy świadomość, jak ważne jest rzetelne informowanie zagranicy o tym procesie i jego konsekwencjach. Po pierwsze, ponieważ uwaga zagranicy może zmienić zachowanie rządzących w Polsce. Po drugie, ponieważ atak na praworządność w jednym państwie członkowskim Unii Europejskiej wpływa na całą Europę.
Dlatego wspólnie uruchomiliśmy Rule of Law in Poland, anglojęzyczny portal poświęcony praworządności w Polsce.
Będziemy dostarczać aktualnych, rzetelnych informacji i analiz na temat ataku na rządy prawa w Polsce. W naszym zespole są prawnicy, dziennikarze i analitycy, którzy na co dzień piszą i komentują to zagadnienie dla odbiorców w Polsce. Dzięki Rule of Law in Poland podzielimy się tą wiedzą z odbiorcami, którzy nie czytają po polsku. Wierzymy, że dzięki naszemu serwisowi zagraniczni obserwatorzy zyskają nowe źródło informacji i analiz wysokiej jakości. A dzięki temu będą lepiej informować o sytuacji w Polsce.
W Rule of Law in Poland publikujemy treści dotyczące zmian ustrojowych, niezależności sądownictwa, niezawisłości sędziów i sytuacji prokuratorów, zgodności zmian w wymiarze sprawiedliwości z Konstytucją i standardami europejskim i międzynarodowym. W serwisie znajdują się trzy sekcje:
- „Latest” (Najnowsze) – krótkie podsumowania najważniejszych bieżących wydarzeń dotyczących praworządności w Polsce,
- „Essential Readings” (Kluczowe Opracowania) – wyselekcjonowane raporty, artykuły naukowe i inne przekrojowe opracowania,
- „Analysis and Opinion” (Analizy i Opinie) – analizy kluczowych zagadnień, autorstwa ekspertów z innych instytucji oraz zespołu Rule of Law in Poland.
Zachęcamy do regularnego zaglądania na RULEOFLAW.pl. Nasze posty można również znaleźć pod hasztagiem: #RuleOfLawPL.