Synteza:
- Pandemia COVID-19 jest poważnym wyzwaniem dla społeczeństw na całym świecie. W reakcji na nią ludzie zmieniają swoje zachowania, a rządy podejmują różnorakie działania publiczne. Aby porównać reakcje rządów różnych krajów, przy udziale partnerów zagranicznych zebraliśmy informacje z Bułgarii, Czech, Litwy, Gruzji, Niemiec, Grecji, Węgier, Polski, Słowacji, Słowenii i Wielkiej Brytanii. Przegląd działań publicznych w tych krajach wskazuje na występowanie zarówno obszarów wspólnych, jak i głębokich różnic. Większość działań koncentruje się na dystansowaniu społecznym:
- Wszystkie kraje zamknęły restauracje, bary, siłownie, kina i teatry.
- Szkoły i uniwersytety pozostają zamknięte, ale zróżnicowany jest zakres, w jakim przeniesiono edukację do Internetu. W większości krajów przełożono egzaminy państwowe.
- Otwarte pozostają tylko wybrane rodzaje sklepów; w niektórych niemieckich landach zliberalizowano zakaz handlu w niedziele, aby zmniejszyć zatłoczenie.
- Bułgaria i Grecja zamknęły wszystkie parki i lasy, podczas gdy w Polsce zamknięto tylko lasy państwowe, a w Gruzji tylko parki prywatne.
- Czechy, Polska i Słowacja nakazują zasłanianie twarzy w miejscach publicznych.
- Słowenia i Gruzja zamknęły transport publiczny, podczas gdy Czechy, Litwa, Polska i Słowacja wprowadziły elementy dystansowania społecznego dla pasażerów.
- Tylko Wielka Brytania utrzymała w pełni otwarte granice, Niemcy i Słowenia generalnie również, ale z istotnymi ograniczeniami.
- Wszystkie kraje zamknęły restauracje, bary, siłownie, kina i teatry.
- Podstawy prawne dla działań publicznych są różne – Bułgaria, Czechy, Litwa, Gruzja, niektóre niemieckie landy i Słowacja ogłosiły konstytucyjny stan nadzwyczajny. Polska ogłosiła jedynie ustawowy stan epidemii, wprowadzając pomimo wątpliwości konstytucyjnych niektóre rozwiązania zarezerwowane dla stanów nadzwyczajnych. Węgry nie wprowadziły stanu nadzwyczajnego, ale przekazały władzy wykonawczej nawet szersze uprawnienia niż przewidziane w konstytucji. Grecja, Słowenia i Wielka Brytania nie ogłosiły konstytucyjnego ani ustawowego stanu nadzwyczajnego.
- Ponieważ zarówno osłabienie optymizmu konsumentów, jak i administracyjne środki dystansowania społecznego odbijają się na kondycji przedsiębiorstw, rządy we wszystkich krajach ogłosiły programy wsparcia. W deklaracjach medialnych plany sięgają wielu miliardów euro, ale duża ich część, służąca zapewnieniu płynności, nie stanowi bezpośrednich wydatków publiczne. Drugi najważniejszy instrument – dotacje do miejsc pracy i dla osób prowadzących działalność gospodarczą – będą mniej kosztowne. Również te programy różnią się hojnością i zakresem, a ich całkowity koszt fiskalny, chociaż obecnie trudny do oszacowania, w większości krajów wyniesie ok. 1%-2% PKB.
Analiza została przygotowana przez FOR we współpracy z organizacjami partnerskimi z sieci 4Liberty.eu i EPICENTER: Bułgaria (Institute for Market Economics, IME), Czechy (Centre for Economic and Market Analyses, CETA), Grecja (KEFIM), Gruzja (New Economic School – Georgia), Litwa (Lithuanian Free Market Institute, LLRI), Niemcy (Friedrich-Naumann-Stiftung für die Freiheit, FNF), Polska (Forum Obywatelskiego Rozwoju, FOR), Słowacja (Institute of Economic and Social Studies, INESS), Słowenia (Visio Institut), Węgry (EPICENTER), Wielka Brytania (EPICENTER).
Pełna treść analizy jest dostępna w pliku do pobrania poniżej.
Kontakt do autorów:
dr Aleksander Łaszek, główny ekonomista FOR
[email protected]
Rafał Trzeciakowski, ekonomista FOR
[email protected]
Kontakt do autorów z innych instytucji (wg wypełnianego kraju):
Bułgaria: Kaloyan Staykov, [email protected], Institute for Market Economics (IME)
Czechy: Pavel Peterka, e-mail: [email protected], Centre for Economic and Market Analyses (CETA)
Grecja: KEFIM
Gruzja: Gia Jandieri, e-mail:[email protected], New Economic School – Georgia
Litwa: Zespół, e-mail: [email protected], Lithuanian Free Market Institute (LLRI)
Niemcy: Justus Lenz, e -mail: [email protected], Friedrich-Naumann-Stiftung für die Freiheit (FNF)
Słowacja: Martin Vlachynsky, e-mail: [email protected], Institute of Economic and Social Studies (INESS)
Słowenia: Tanja Porncnik, e-mail: [email protected], Visio Institut
Węgry: Adam Bartha, e-mail: [email protected], EPICENTER
Wielka Brytania: Adam Bartha, e-mail: [email protected], EPICENTER; Louis Kill-Brown, e-mail: [email protected], EPICENTER