Analiza 1/2019: Masowe demonstracje we Francji to reakcja na skutki interwencjonizmu, nie liberalizmu

2019-01-09

Synteza:

Od 17 listopada 2018 roku trwają we Francji masowe protesty „żółtych kamizelek”. Demonstracjom towarzyszą liczne akty wandalizmu: palenie samochodów, wybijanie witryn sklepowychczy zdewastowanie Łuku Triumfalnego. Katalizatorem demonstracji była podwyżka podatku paliwowego, mająca nieproporcjonalnie obciążać klasę średnią z prowincji. Szybko jednak lista postulatów rozrosła się o różnego rodzaju hasła socjalne i protekcjonistyczne. Demonstrujący domagają się jednoczesnego zwiększenia państwa i obniżenia podatków.
Dla niektórych komentatorów rozruchy we Francji stały się pretekstem do tradycyjnego zrzucenia winy na liberalizm. Mówią oni o „procesie rozkładu i przekształcania struktur władzy stworzonych w Europie przez powojenny liberalizm” (Cichocki 2018) – mimo francuskiej wszechwładzy biurokracji. Twierdzą, że „dotychczas obowiązujący paradygmat neoliberalny się skompromitował” (Zielonka 2018) – mimo przeregulowania francuskiej gospodarki. Albo podnoszą, że to „polityka liberalnych elit wzmacnia skrajną prawicę” (Tok FM 2018) – mimo co do zasady kilkunastoprocentowego poparcia dla nacjonalistów we francuskich wyborach od 30 lat, w czasach, gdy w najlepsze trwało rozbudowane państwo socjalne, bez rynkowych reform, jakie wprowadzano w innych krajach europejskich. Są to zatem diagnozy zupełnie fałszywe.
Jeśli przez liberalizm rozumieć wolność gospodarczą, to Francji do tego ideału jest bardzo daleko. Podczas gdy większość zachodnioeuropejskich państw opiekuńczych, jak Szwecja czy Niemcy, dokonała w trzech ostatnich dekadach głębokich reform, to kraj nad Sekwaną ciągle należy do najbardziej zetatyzowanych gospodarek Unii Europejskiej:
- W najnowszej edycji Index of Economic Freedom (Heritage Foundation) Francja zajmuje dopiero 34. miejsce na 45 uwzględnionych krajów europejskich, a w Economic Freedom of the World (Fraser Institute) – 29. miejsce na 44 kraje Starego Kontynentu.
- Ma najwyższe wydatki publiczne oraz drugie najwyższe wydatki socjalne w Unii Europejskiej. Brak reform sprawia, że jedne i drugie pozostają znacząco wyższe nawet niż w Szwecji czy Grecji – krajach znanych z rozrośniętego państwa.
- Sektor przedsiębiorstw państwowych jest czwarty pod względem wielkości w UE. Bardziej rozrośnięty jest tylko w Polsce, Chorwacji i Rumunii, gdzie nie dokończono prywatyzacji po epoce socjalizmu.
- Średni efektywny wiek emerytalny mężczyzn w 2016 roku wynosił 60 lat i był najniższy wśród krajów OECD. Koszt emerytur we Francji jest trzeci najwyższy w UE i szybko rośnie.
- Dług publiczny wynosi 98% PKB i jest piąty najwyższy w UE. Gorzej od Francji wypadają tylko Belgia, Grecja, Włochy i Portugalia.
- Tamtejszy rynek pracy jest przeregulowany. Francja zajmuje też czwarte miejsce w UE pod względem opodatkowania płac. Skutkuje to niską stopą zatrudnienia, w tym zatrudnienia imigrantów, i wysoką stopą bezrobocia wśród młodych.
Przeregulowanie i wysokie opodatkowanie pracy, blokujące dostęp młodych do najbardziej produktywnych miejsc pracy, ogranicza w warunkach gospodarczej stagnacji mobilność społeczną i skłania do protestów.