Sporządzany przez Fraser Institute indeks Economic Freedom of the World przedstawia wieloaspektowy, a przez to kompleksowy obraz wolności gospodarczej w poszczególnych krajach. Uwzględnia nie tylko wąski aspekt regulacji krajowej działalności gospodarczej i handlu międzynarodowego, lecz także wielkość sektora państwowego (zarówno politykę fiskalną, jak i własność państwową), jakość systemu prawnego oraz politykę pieniężną.
Tak szeroko rozumiana wolność gospodarcza sprzyja rozwojowi kraju i poprawie jakości życia jego mieszkańców. Wolność gospodarcza ma pozytywny wpływ na wzrost gospodarczy przez to, że tworzy środowisko, w którym ludzie i firmy mogą swobodnie przeznaczać swoje zasoby do zastosowań o najwyższej wartości. Potwierdzają to dziesiątki, jeśli nie setki badań empirycznych. Pomijając kraje bogate w surowce (np. leżące w rejonie Zatoki Perskiej), najwyższy dochód na osobę osiągają te kraje, w których poziom wolności gospodarczej jest relatywnie wysoki.
Wczesna i udana transformacja, która rozpoczęła się w 1989 roku, przyniosła Polsce radykalną poprawę zakresu wolności gospodarczej. Jeszcze w 1990 roku Polska zajmowała 105. pozycję w rankingu Fraser Institute, zaliczając się do krajów najmniej wolnych. Pięć lat później była już 86., lokując się w trzeciej ćwiartce. Od 2004 roku, gdy weszła do Unii Europejskiej, Polska znajduje się w drugiej ćwiartce (62. miejsce). Mimo różnych zawirowań po drodze kolejne 10 lat przyniosło awans na 45. pozycję rankingu. Od 2015 roku mamy jednak do czynienia z wyraźnym regresem, a w ostatniej edycji indeksu (za 2019 rok) Polska zajęła dopiero 75. miejsce.
Co istotne, edycja ta nie uwzględnia niepokojących zmian, jakie zaszły zarówno w Polsce, jak i w innych krajach świata w związku z walką z pandemią COVID-19. Pandemii towarzyszą dawno niespotykane, jeśli nie bezprecedensowe interwencje państwa – od ograniczeń podstawowych wolności jednostek po znaczny wzrost wydatków publicznych, m.in. w celu zrekompensowania firmom skutków zamknię- cia gospodarki. Teraz, w dyskusjach na temat odbudowy po kryzysie towarzyszącym pandemii często słyszymy o potrzebie pobudzenia gospodarki. Rozumie się przez to zwykle zwiększenie interwencjonizmu państwa i dalszy wzrost wydatków publicznych.
Biorąc to wszystko pod uwagę, trudno obecnie ocenić, jak w stosunku do innych krajów zmieni się pozycja Polski w kolejnych edycjach indeksu Economic Freedom of the World. Jednak w związku z działaniami rządu na przestrzeni ostatnich dwóch lat uzasadnione są obawy, że ocena Polski może się jeszcze obniżyć. Pogarszające się perspektywy wolności gospodarczej stanowią zagrożenie dla kontynuacji polskiego wzrostu w najbliższych dekadach. Sytuacja ta każe szukać odpowiedzi na pytania o to, jak ten niepokojący trend, który rozpoczął się sześć lat temu i przybrał na sile w 2020 roku, odwrócić.
Pełna treść publikacji znajduje się w pliku do pobrania poniżej.
Kontakt do autora:
Marcin Zieliński, ekonomista FOR
[email protected]