Synteza:
1. Włosi od lat borykają się z problemem przewlekłości postępowania sądowego. Jego przeciętna długość jest obecnie dwukrotnie większa niż średnia w Unii Europejskiej. Notoryczne opóźnienia w wymiarze sprawiedliwości kosztują włoski naród rocznie ok. 1% PKB.
2. Niewydolność włoskiego systemu prawnego nie jest oderwana od innych aspektów funkcjonowania gospodarki i wpływa m.in. na:
• spadek bezpośrednich inwestycji zagranicznych;
• niski rozwój rynku kredytowego i wzrost kosztów kredytów, co skutkuje ograniczeniem wzrostu gospodarczego;
• wielkość firm – długi czas dochodzenia roszczeń i niesprawne sądownictwo pracy nie zachęcają do inwestycji i zwiększania zatrudnienia;
• kształt rynku pracy, który jest determinowany sprawnością danego okręgu sądowego;
• liczbę upadłości – długość procedur wpływa na utratę płynności finansowej;
• przedsiębiorczość i innowacje.
3. Źródła włoskiego problemu upatruje się przede wszystkim w:
• niepoprawnym funkcjonowaniu procedur naprawczych – reforma wymiaru sprawiedliwości rozpoczęła się od umożliwienia dochodzenia odszkodowań za przewlekłość postępowań sądowych i spowodowała masowe pozwy i dalszą dysfunkcję systemu;
• nieefektywności sądów, których liczba jest drugą z największych w Europie (złe zarządzanie napływem spraw oraz opóźnienie we wprowadzeniu platformy elektronicznej w sądach);
• stanie skomplikowania włoskiego ustawodawstwa i jego zmienności;
• liczbie prawników, która jest dwukrotnie większa niż przeciętna w Europie, jej silnej pozycji we włoskim parlamencie i monopolu prawników we wszystkich formach alternatywnych metod rozwiązywania sporów (ADR).
4. Włoski ustawodawca różnymi sposobami i z różnym skutkiem usiłuje od lat uzdrowić sytuację w wymiarze sprawiedliwości, m.in. eksperymentując z ADR. Jednak całkowicie dobrowolna mediacja nie dała zadowalających wyników. W 2014 r. prowadzono program zakładający obowiązkowe pierwsze spotkanie mediacyjne w niektórych typach spraw. Rozwiązanie to wskazywane jest przez Parlament Europejski za wzór dla innych krajów doświadczających nieefektywności mediacji dobrowolnej i ciągle zmagających się z problemem przewlekłości postępowań sądowych.
5. Wnioski z lekcji włoskiego ADR:
• sama mediacja nie naprawi wymiaru sprawiedliwości. Potrzeba kompleksowych zmian systemu i naprawienia przyczyn problemów, a nie jedynie niwelowania ich skutków. Mediacja najlepiej działa w zdrowym systemie prawa;
• we Włoszech całkowicie dobrowolna mediacja nie dała zadowalających wyników – ważną rolę powinny odgrywać obowiązkowe pierwsze spotkanie mediacyjne w niektórych typach spraw;
• warto rozważyć pilotażowy kilkuletni program obejmujący pewne kategorie spraw, które stanowią realne obciążenie sądów, a bez szkody dla społeczeństwa i wymiaru sprawiedliwości mogłyby być przekazane do mediacji;
• ważny jest sposób, w jaki wprowadza się mediację do systemu prawa i jakie daje się jej w nim miejsce. Nie można doprowadzić do skonfliktowania ze środowiskiem prawników, a jednocześnie należy nie dopuścić do zmonopolizowania mediacji przez tę grupę zawodową.
Treść całej analizy dostępna jest w pliku do pobrania.
Read also English version.
Kontakt do autora:
Anna Wąsowska
Prawnik, mediator
e-mail: [email protected]